Daxili Babasil Nədir və Müalicəsi

Daxili Babasil Nədir və Müalicəsi

Makat (anus) və yoğun bağırsağın son hissəsində (rektum) yerləşən qan damarlarının (hemoroidal damarların) həddindən artıq genişlənməsi, şişməsi və makatdan xaricə çıxması hemoroidal xəstəlik – babasil xəstəliyi və ya qısaca babasil adlanır.

Bütün canlılarda hemoroidal damarlar (babasil damarları) yerləşdiyi yerə görə xarici (eksternal) və daxili (internal) babasil olmaqla iki yerə ayrılır.

Daxili (İnternal) Hemoroidal Damarlar

Bütün sağlam insanlarda makatda (anusun) və yoğun bağırsağın xaricə açılan son hissəsində (rektumda) yerləşən daxili (internal) hemoroidal damarlar bağırsağın daxili səthini örtən təbəqə (mukoza) ilə örtülüdür.

Xarici (Eksternal) Hemoroidal Damarlar

Bütün sağlam insanlarda makat (anus) ətrafında yerləşən xarici (eksternal) hemoroidal damarlar nazik bir dəri ilə örtülüdür.

Hər iki damar şəbəkəsində də babasil xəstəliyi (hemoroidal xəstəlik) yarana bilər. Bu iki fərqli damar şəbəkəsində meydana gələn babasil xəstəliyinin simptom və əlamətləri də buna görə fərqlidir. Hansı damar qrupu (hemoroidal damar qrupu) xəstələnmişdirsə, simptom və əlamətlər də ona uyğun olaraq dəyişir.

Həmçinin Bax: Xarici Babasilin Müalicəsi

Daxili Babasil (Daxili Hemoroidal Xəstəlik)

Makatın (anusun) içində yerləşən hemoroidal damarlar üzərində inkişaf edir. Ağrısız qanama ən əsas əlamətidir. Bəzən daxili babasil və ya hemoroidlər, tualet ehtiyacı zamanı makatdan (anüsdən) xaricə çıxır və xəstə əlinə bir şişlik (yumru) gəldiyi üçün şikayət edir. Buna əlavə olaraq, tualet zamanı xaricə çıxan və geri qayıtmayan daxili hemoroidlər ağrıya səbəb ola bilər. Bəzən xaricdə qalan bu şişliklər iltihablanır və ciddi problemlərə yol aça bilər.

Aşağıdakı bölümdə daxili babasildən (daxili hemoroid) daha ətraflı bəhs edəcəyik.

• Daxili Babasilin Dərəcələndirilməsi

1-ci Dərəcə Daxili Babasil

Xəstə adətən fərq etmir. Arada tualet sonrası qanama ola bilər. Lakin həkim müayinəsində aşkar edilə bilər.

2-ci Dərəcə Daxili Babasil

Tualetdən sonra makatdan xaricə Babasil (hemoroid) şişlikləri (yumruları) çıxır. Əl ilə hiss edilir. Tualetdən çıxdıqdan sonra bu şişliklər öz-özünə geri qayıdır və itir. Qanama və tualetdən sonra ağrı ilə özünü göstərir.

3-cü Dərəcə Daxili Babasil

Burada tualet sonrası çıxan babasil (hemoroid) şişlikləri (yumruları) öz-özünə geri qayıtmaz və əl ilə içəri itirilmədikcə xaricdə qalır. Xəstə bu şişlikləri əl ilə itələyərək makatın içinə yerləşdirə bilər. Hər tualet xəstə üçün bir əziyyət halına gələ bilər. Əgər bu babasil şişlikləri daim xaricdə qalarsa, ağrı, çirklənmə və iltihabın yaranmasına səbəb ola bilər.

4-cü Dərəcə Daxili Babasil

Artıq hemoroid şişlikləri (babasil yumruları) tualet sonrası əl ilə içəri itilsə də, bir müddət sonra yenidən xaricə çıxmağa başlayır. Çox hallarda şişliklərin geri itələnməsi heç mümkün olmur. Xəstə şiddətli ağrı hiss edir. İtihablanma və daxili paltarlarında ləkələnmə şəklində çirklənmə ola bilər.

Həmçinin Bax: Babasil üçün 10 ən yaxşı şam

Daxili Babasil (Daxili Hemoroidal Xəstəlik) Müalicəsi

Babasil xəstəliyinin müalicəsi, xəstəliyin yerinə (daxili – xarici), şiddətinə (dərəcəsinə), xəstənin şikayətlərinin ciddiyyətinə, gündəlik həyat keyfiyyətinə təsirinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə (yaş, əlavə xəstəliklər, hamiləlik və s.) görə dəyişir.

Müalicə həkimin tövsiyələri əsasında aparılmalıdır. Bəzən müalicəyə başlamazdan əvvəl əlavə diaqnoz üçün bəzi testlərin edilməsi lazım ola bilər. Çox irəliləmiş mərhələlərdəki ağır hemoroid halları istisna olmaqla, cərrahiyyəsiz və gündəlik həyatdan ayrılmadan (xəstəxanaya yatmadan) müalicə mümkündür. Bütün babasil (hemoroid) xəstələrinin %10-dan azında cərrahiyyə ilə müalicəyə ehtiyac olur. Aşağıda, daxili hemoroidal xəstəliyin müalicəsində istifadə olunan metodlardan qısa şəkildə bəhs edilir.

• Konservativ (Qoruyucu) Müalicə

Həm daxili, həm də xarici babasil (hemoroid) xəstəliyinin müalicəsində qoruyucu müalicə çox önəmlidir. Xəstəyə əvvəlcə hemoroidal damarlar və funksiyaları haqqında məlumat verilməlidir. Daha sonra xəstəliyin şiddətinə (dərəcəsinə) görə müalicə metodlarından bəhs edilir.

Xəstəyə bəzi tövsiyələr verilir. Bu konservativ (qoruyucu) tövsiyələr ilə bir çox xəstə hər hansı bir müdaxilə və ya cərrahiyyə ehtiyacı olmadan sağalır.

Tualet Vərdişlərinin Tənzimlənməsi

Müntəzəm tualet vərdişi müalicə üçün əhəmiyyətlidir. Tualetdə uzun müddət oturmaqdan (siqaret çəkmək, qəzet oxuma və s.) və həddindən artıq sıxılmalardan çəkinmək, hemoroidal damarlarındakı gərginlik və təzyiqi azaldır və beləliklə, hemoroidlərin makatdan xaricə çıxmasının qarşısı alına bilər.

Higyenik Şərtlərin Təmin Edilməsi

Tualetdən sonra makat bölgəsi qıcıqlanmadan təmizlənməlidir.

Çölə Çıxan Babasi Şişliklərinin Geri Qaytarılması

Tualet zamanı makatdan xaricə doğru çıxan hemoroidal şişliklərin (yumruların) yenidən geri itələnməsi lazımdır. Əks halda, xaricdə qalan babasil şişlikləri ağrı, qanama və iltihablanmaya səbəb ola bilər.

Pəhrizin Tənzimlənməsi

Yeməklərdəki lifli qida miqdarının artırılması və müntəzəm tualet vərdişi qazanılması xəstəliyin müalicəsinə kömək edə bilər. Yeməklərdə meyvə və tərəvəzlərin artırılması və yeməklərin üzərinə yulaf qabığı tozu əlavə edilməsi tualet vərdişinin yaxşılaşmasına kömək edə bilər. Digər vacib bir məsələ isə kifayət qədər su içilməsidir. Gündə ən azı 8-10 böyük stəkan su içilməlidir. (Əgər su qəbulunu məhdudlaşdıran bir xəstəlik varsa, mütləq həkiminizə müraciət edin.) Meyvə suyu, qəhvə, çay su yerinə keçmir.

Oturma Vannası

Gündə bir neçə dəfə ilıq suda 10 dəqiqə oturmaq simptomları (əlamətləri, şikayətləri) azaldır. Oturma vannasından sonra makat bölgəsinin yaş qalmaması, quru saxlanması vacibdir. Bu müalicə ilə hətta ən ağır hemoroid hallarında belə 2-7 gün ərzində ağrı azalır və makat ətrafında hiss edilən sərt şişliklər 4-6 həftə ərzində geriləyir.

İstirahət

Ağrılı dövrdə istirahət vacibdir. Xüsusilə üzüaşağı yatmaq makat bölgəsini rahatlaşdıracaqdır.

Həmçinin Bax: Babasilin Evdə Müalicəsi

Krem və Məlhəm Tətbiqləri

Babasil xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunan bir çox məlhəm mövcuddur. Həkiminiz xəstəliyin vəziyyətinə görə sizə uyğun bir məlhəm tövsiyə edə bilər.

Flebotrop Dərmanlar (Genişlənmiş Hemoroidal Damarları Daraldan Dərmanlar)

Makat bölgəsindəki damarların qan axınını tənzimləyən və həddindən artıq şişməsinin qarşısını alan, babasil xəstəliyinin qısa müddətdə normala dönməsinə kömək edən dərmanlar mövcuddur. Bu dərmanlar həkim nəzarətində istifadə olunmalıdır.

Daxili babasil xəstəliyinin müalicəsi xəstəliyin dərəcəsinə görə aparılır. Yuxarıda qeyd olunan konservativ (qoruyucu) metodların tətbiqi çox vacibdir. Bunlara əlavə olaraq, xəstəliyin dərəcəsinə və xəstənin şikayətlərinə uyğun olaraq bəzi metodlar tətbiq oluna bilər. Bu müdaxilələr ambulator şəraitdə (xəstəxanaya yatmadan) həyata keçirilən və xəstənin poliklinika müayinəsi zamanı icra edilə bilən prosedurlardır.

• Müdaxiləli (İnvaziv) Metodlar

Yeni başlayan 1-ci dərəcə babasil xəstəliyi (hemoroid) yalnız konservativ metodlara diqqət yetirərək müalicə edilə bilər. Özünüzü qoruduğunuz halda, hemoroidal xəstəliyin (babasilin) daha da şiddətlənməsinin qarşısını ala bilərsiniz.

2-ci və 3-cü dərəcə hemoroidlər yenə yuxarıda qeyd olunan konservativ metodlarla (medikal müalicələrlə) düzələ biləcəyi kimi, müalicəyə baxmayaraq düzəlməyən və ya təkrarlayan hemoroidlər üçün müdaxiləli metodlardan istifadə oluna bilər.

Rezin Bant Metodu İlə Bağlama (BandLigasyon)

Daxili hemoroidlərin müalicəsində istifadə olunur. Xaricə doğru sallanan və qanayan hemoroid şişliklərinə tətbiq edilir. Babasil şişliklərinin (yumrularının) köklərindən bağlanması olduqca yaxşı bir metodudur. Sadə bir tətbiqdir və gündəlik poliklinika şəraitində həyata keçirilə bilər. Hemoroid və rezin bir neçə gün ərzində öz-özünə düşür və yara bir-iki həftə ərzində sağalır. Bu tətbiqdən sonra bəzi xəstələrdə narahatlıq hissi və qanama müşahidə oluna bilər.

Enjeksiya (Skleroterapiya)

Makatdan çölə çıxmayan və qanaxma şikayətinə səbəb olan daxili (iç) babasilin müalicəsində istifadə olunur. Babasil damarlarının içinə maye (fenol məhlulu) yeridilir. Beləliklə, həm qanaxmanın qarşısı alına, həm də damar genişlənməsi və çölə doğru sallanması əngəllənə bilər.

İstiliklə Koagulyasiya (Damar Torunun Yandırılması)

Makatdan çölə çıxmayan və qanaxma şikayətinə səbəb olan daxili (iç) babasilin müalicəsində istifadə olunur. Bir işıq mənbəyi vasitəsilə şikayətə səbəb olan babasil damarlarına istilik tətbiq edilərək qanaxmanın qarşısı alınır və babasil düyünlərinin (pakelərin) kiçilməsi təmin edilir.

Bu son iki metod ağrısız tətbiqlərdir və hər ikisinin bir-birinə üstünlüyü yoxdur.

Yuxarıda qeyd olunan üç üsuldan sonra yüngül və ya orta dərəcədə küt bir ağrı ola bilər. Bu müalicələrdən sonra tualetə getmə hissi yarana bilər. Prosedurdan sonra ağrı yenidən hiss oluna bilər. Həkim ağızdan qəbul edilən ağrıkəsici dərman təyin edə bilər. Aspirin qanaxmanı artıra biləcəyi üçün ilk bir həftə ərzində istifadə edilməməlidir. Bunun əvəzinə, tərkibində asetaminofen (parasetamol) və ya ibuprofen olan analgetiklər (ağrıkəsicilər) istifadə edilə bilər. Yerli təsirli anestetik (ağrı azaldıcı) məlhəmlər də ağrının aradan qaldırılmasına kömək edə bilər. 10-15 dəqiqə ilıq suya oturma vannası rahatlıq verə bilər.

Bu üç müalicə metodunda hər dəfə bir və ya iki babasil damarı müalicə edilir. 3-5 həftə fasilələrlə eyni prosedurun bir neçə dəfə təkrarlanması lazım gələ bilər.

• Daxili (İnternal) Babasil Xəstəliyinin Cərrahi Yolla Müalicəsi

Yuxarıda izah edilən müalicə üsulları ilə şikayətləri keçməyən və ya təkrarlayan xəstələrdə əməliyyat lazım gələ bilər. Cərrahi müalicə daha effektiv və daha qalıcı nəticə verir. Təcrübəli və peşəkar mütəxəssislər tərəfindən icra edildikdə uğur faizi yüksək, yan təsir (fəsad) ehtimalı isə az olur.

Xəstənin əməliyyat zamanı rahat olması üçün yerli və ya ümumi anesteziya (narkoz) tələb olunur. Çox vaxt əməliyyatdan sonra xəstəxanada yatmaq lazım gələ bilər. Əməliyyatdan əvvəl bağırsaq təmizliyi və bəzi müayinələr tələb oluna bilər.

Aşağıda tez-tez tətbiq olunan cərrahi metodlar qısaca izah edilmişdir:

Hemorroidektomiya

Qanaxmaya səbəb olan və makatdan çölə sallanan düyünlər, yəni əllə hiss edilən babasil düyünləri cərrahi müdaxilə ilə çıxarılır və ya makatın içinə fiksasiya edilir. Uzun müddət davam edən və konservativ müalicə üsullarına cavab verməyən babasil xəstəliyinin müalicəsində ən effektiv üsuldur.

Hemorroidektomiya əməliyyatı, şikayətlərə səbəb olan xəstə babasil düyününün (pakəsinin) çıxarılması prosesidir. Bu əməliyyat anesteziya (narkoz) tələb edə bilər və xəstəxanada yatmaq lazım gələ bilər.

Longo (Stapler Hemoroidopeksi)

Babasil (hemoroid) düyünləri açıq və ya qapalı cərrahi üsullarla çıxarıla biləcəyi kimi, eyni əməliyyat stapler adlanan xüsusi bir cihazla da edilə bilər. Bu üsul açıq cərrahi metodla müqayisədə daha az ağrılıdır və xəstələrin qısa müddət ərzində əvvəlki aktiv işlərinə və gündəlik həyata qayıtmalarını təmin edir.

Həmçinin Bax: Babasil əməliyyatı 

Daxili (İnternal) Babasil Müalicəsi Sonrası Nələrə Diqqət Edilməlidir?

• Əməliyyat sonrası ilk tualet qanlı ola bilər. Bəzən bu bir həftə davam edə bilər. Bir həftədən uzun sürərsə, mütləq həkiminizlə görüşün.
• Xəstənin günün qalan hissəsini istirahət edərək keçirməsi məsləhətdir. Həddindən artıq aktivlik şikayətləri artıra bilər. Cərrahi müdaxilədən sonra bir qədər qanama normaldır.
• Anesteziyadan sonra ağrı yenidən hiss oluna bilər. Həkim ağızdan ağrıkəsici bir dərman verə bilər.
• Aspirin qanaxmanı artıra biləcəyi üçün ilk bir həftə ərzində istifadə edilməməlidir. Bunun əvəzinə, tərkibində asetaminofen (parasetamol) və ya ibuprofen olan analgetiklər (ağrıkəsicilər) istifadə edilə bilər.
• İç (İnternal) Babasil Əməliyyatından Sonra Həmin Zaman Aspirin İstifadə Edilməməlidir
• Yerli təsirli anestezik məlhəmlər (ağrı azaldıcı kremlər) də ağrının aradan qaldırılmasında faydalı ola bilər.
• 12-24 saat sonra pansuman açılacaq və ilıq suya oturma vannası ediləcək. Əgər pansumanı çıxarmaq ağrılıdırsa, pansuman ilıq suya oturduqdan sonra açılmalıdır. Əgər yarada hələ də qanama varsa, pansumanla bağlanılacaq və həkimə müraciət ediləcək. İlıq oturma vannası gündə iki dəfə 10 dəqiqə kifayətdir. Vanna sonrası makat ətrafını yaxşıca qurulamaq lazımdır. Dəsmal və ya saç quruducu istifadə oluna bilər. Lakin bu sahənin aşırı istiyə məruz qalmasına diqqət etmək lazımdır.
• Yaranın sağalması 2-4 həftə ərzində baş verir. Qaşıntı, qanama və ya axıntı çox deyilsə, bu məsələlərə əhəmiyyət verilməz. Anal bölgə təmizliyi (hijyen) önəmlidir. Hər defekasiyadan sonra təmizlənməlidir. 7-14 gün sonra yaranın nəzarəti üçün müayinəyə getmək lazımdır.
• Qəbizlik varsa, mütləq həkiminizə müraciət edin. Xüsusilə qəbizlik vəziyyətində, makat bölgəsini sıxmayın. Qəbiz olmamaq üçün bol su için, bol tərəvəz-meyvə, lifli (posalı) qidalar yeyin.
• İç (İnternal) Babasil Əməliyyatı Sonrası Qidalanma və Lifli (Posalı) Qidalar
• Hər gün eyni saata tualetə getməyə diqqət edin. Tualet ehtiyacı sıxışdırılmadıqca, tualetə oturub gözləməyin.

Daxili (İnternal) Babasil Əməliyyatlarının Yan Təsirləri (Komplikasiyaları)

Babasil (basur) xəstəliyində cərrahi müalicə etibarlı şəkildə edilə bilər. Lakin nadir hallarda bəzi yan təsirlər (risklər və komplikasiyalar) müşahidə oluna bilər.

Bunlardan bəziləri əməliyyata (cərrahi müalicəyə), bəziləri isə anesteziyaya aiddir. Anesteziyaya aid olanları anestezioloqla danışaraq öyrənmək mümkündür.

Əməliyyata (cərrahi müalicəyə) bağlı inkişaf edə biləcək komplikasiyalar aşağıdakılardır:

• Əməliyyat sonrası dövrdə bir müddət defekasiya zamanı ağrı və batma hissi ola bilər.
• Yara yerindən iltihabi axıntı ola bilər.
• Əməliyyat zamanı və ya sonrasında qanama ola bilər. Bu qanamaya bağlı olaraq yenidən əməliyyat lazım ola bilər.
• Nadir hallarda əməliyyat sonrası makatda (anal kanalda) daralma ola bilər. Bu halda xəstənin defekasiya zamanı çətinlik yaşaması müşahidə edilir.
• Əməliyyat sonrası defekasiya vərdişində dəyişiklik və defekasiya nəzarət mexanizmalarında pozulma ola bilər. Zamanla yaxşılaşma müşahidə olunur.
• Babasil xəstəliyi cərrahi müalicədən sonra təkrarlaya bilər. Təkrarlanmaması üçün yüksək lifli (posalı) qidaların və bol suyun istehlak edilməsi, eləcə də tualetdə uzun müddət oturulmaması tövsiyə olunur.

Əməliyyatdan sonra diqqət edilməli vəziyyətlər:

• Üç gündür azalmayan ağrı
• Müalicədən sonra günlər ərzində artan ağrı
• Makat (anal) bölgəsində həssaslıq
• İsti, titrəmə
• İdrar edərkən çətinlik
• Qəbizlik (3 gündür tualetə gedə bilməmə)
• İshal (24 saatda 3-dən çox maye tualetə getmə)
• Artan qanama
• Makat bölgəsində iltihabi axıntı – abses inkişafı

Yuxarıda qeyd olunan problemlərdən birinə və ya bir neçəsinə sahibsinizsə, dərhal həkiminizlə görüşün.

Həmçinin Bax: Babasil (Hemoroid) Nədir? Nəyə Görə Yaranır? Babasil Necə Müalicə Olunur?